Deve û Her

Deve û Her.15 Gulan Roja Ziwanê Kurdî dı Musabaqayê Hikeyayan Ez Bîya Hîreyîn (3). Kurdî biwanê, biecebnê û binusê. Makayeya Xo beşkeşê vendekara qena

Wextê wextan de dewê de yew deve û yew herê beno. Nê dost û birayê pê benê. Her û Deve rojanê tengan de pêrê tim benê hetkar. Weşey û nêweşey de tim pê het benê. Pîya şînê kar û pîya yenê axûrda xo. Yew fini kuşatey a yew fini zî lej a rojê ci raverenê. Labelê dostey û embazeya ci zaf weş bena. Çi bexto sîya ke wayîrê nînan zaf çekos û zaf zalim bi. Hurdinan rê zaf kar dayê kerdeni. Baro giran dayê hurdina paştî ser. Şewra ra hetanî şan nînan rê vinderden çinê bî. Yew fini êm û awa nînan kemî dayê ci. Dirbetê ci bê derman veradayê. Wayîrê nînan yew fini badê karî palekê ci paştida cira nêronayê. Deve û herî heya şewra ey palekî ya şewi ravêrnayê. Hurdinan rê şewi est bî şewdir çinê bi. Ezabî ser o ezab vînayê. Welhasil  wayîrêndo zalim bi. Şewê xebata giran ra tepîya ameyî axûrda xo. Nali-nala her û deveyî bî. Şewi bî tarî. Erd û azmîn bi ker û lal. Deve doşê herî bi û vat:
- Hero delal, birayê min o bedew. Dostê min o hêja. Tîyê senîn. Dirbeta to senîn a?  
Herî nalîna xo verada û vat:
- Ez zaf bîya xirab. Ganê min o pêro teweno. Cayê dirbetandê min ê pê nê tepêşenê.  
Çend deqîqey dima her doşê deveyî bi û vat:  
- Birayê min o deve tîyê senîn?
Deveyî vat:
-  Ningê mi û qolincê mi zaf dejenê. Ez zî sey to zaf xirab a. Hewno nêkewno çimandê mi.  
Hendê çend deqîqan vengê hurdinan peysa. Dima deveyî qiseyî kerdî:
- Embazê min o delal. No wayîrê ma ma rê zaf zilim keno. Qedr û Qîymetê ma nêzano. Qet teqetê mi nêmendo. Ez qayîla to rê çîyên vaja.  
Herî fina nalîna xo birn a û vat:
- Vaji embazê min o roja hera û roja tengi. Goşê min ê goştareya to kenê. Ez to rê goştarêko ercîya ya.  
Deveyî vat:
- Hendayê ezab ma rê bes nîyo? Wayîrê ma ma rê wayîrey nêkeno. Bê min û to ya ma tîya ra biremê. Ma wayîrê xo pey de veradê. Ma sereyê xo bigîrê û ma tîya ra biremê. Homa gird o. Qey o do ma rê qapîyênê xeyrî akero. Qey ma do xo rê cayêndo rehat yan zî bê ezab bivîne.  
2 / 6
Her nişkên ra cadê xo ra werişti pay û vat:
-  Bi namedê Homayî , bî namedê kelama qedîmi tîyê raşt vanê. E, beno . Ma pîya nê ezabî peydê xo de veradê û ma tiya ra biremê. Bes o, hend ezabo ki mayê vînenê. Ma zî heyf o, ma zî gûna yo. No fikrê to zaf weşê mi şi. Ti kotî vanê ez to ya yena.  
Her û deveyî qiseyê xo kerdî yew.  
Deveyî vat:  
- Gamna ma goştareya çoşmedê xo bikerê. Senîn vengê kutikan peysa erd û azmîn bî kor û lal ma tîya ra bêveng bivijîye û ray kewê.  
Çend wextî bi sebra goştarey a dewî kenê. Vengê heme heywanan peysêno. Nê keberê axûr akenê û bêveng û bêhes kewnê rayi.  
Taye şînê bol şînê. Koy û newalan ser ra ray şinê. Dari û daristan peydê xo de veradanê. Terso ki hurdinan pîze der o ey tersî y a roji xo nimiten a şewi rayi şiyayiş a bêrêbêr çend şenê ray şinê. Şewên hend edizênê ke hurdina pîya bêqewet û bêteqet menanê. Bindê darên de hewn de manenê. Tîjî akewna. Mirîçikî yenê ziwan. Vengê teyr û tûrî kewno pêmîyan. Vengo weş û delal a perrê daran şaneyenê. Erdî ser o çayir û çîmen çekeno saqe. Pilpilik û mozî çiçekan ser o rêqisyenê. Kerreyên bin ra îneyê awi çekerdo teber. Na awi zelali û honiki bena. Cayo ki her û deve rakewt bî zek cinet ra parçeyên bo. Wexto ke tîjî amê deveyî ser deve hewn ra werişti. Bi tersa ewnîya çoşmedê xo ra. Çimê ci geyrayî wayîrdê xo. Çoşmedê înan de qulê Ellay çinê bî.
Deveyî payênda sist dê herî ro û vat:  
- Birayo delal hele werzi werzi.  
Her nişkên ra werişti pay û çoşmedê xo de doş bî. Herî tersan ra nêzana se bikero.  
Deveyî vat:  
- Hero bira metersi çoşmedê ma de kes çinî yo. Texmînê mi ke ma wayîrdê xo ra reyayî. Hele çoşmedê xo ra biewnî. Tiya çi cayêndo xasek û delal o. Daristanêno çi weş o.  
Hurdina pîya weriştî pay. Şî layî ser û awa zelal û honik ra şimitî. Çoşmedê lay ra nefelo teze werdî. Hurdina piya pizeyê xo kerd mird. Zek pîzêyê înan bi mird û dima totikê ci ame ci sere. Herî embazê xo deveyî rê vat.
3 / 6
-  Hele ma fine biewnîrê ney çoşmî ra. No çoşme de însanî yan verg û heşî estê yan çinî yê.  
Her vernî de devê peynî de hurdina pîya kewtî rayi. Daristanî mîyan ra vera rojakewteni xeylê rayi şî. Dima xelqayê wiraştî û doşê rojawayî bî. Ne însanan ra ne zî heş û vergan ra şopê çinê bî. Çend geyrayî hend bî keyfweşî. Doşbîyayena înan qedîyê û ameyî cadê xo yê verênî, yanî îneyî ser.  
Devê doşê herî bi û vat:
- Wa welatê ma yo newe tîya bo. Tiya zaf weş û xasek o.
Kêfê herî zaf weş bî. Herî çoşmedê îneyî taqleyî dayê xwo û ata nata remayê. Rojî raverdî. Hefte û mengi pê dima şî. Bêkar û bêderdeyî çi weş bî. Xişmê însanan ci ser o çinê bî. Tersê derban, tûn û tengeyî çinê bî. Awa îneyê zelalî şimitê. Vaşo teze xo rê werdên. Dirbetê înan roj bi roj bîyên weş. Hurdina pîya kîlo girotî û bî sey zebelleh.  
Siûdo xirab o ki cadê înan ra nezdî de raya karwanan ravêrdê. Yew fini karwanî yenê ney îneyî ser heyvananê xo danê awi. Metaranê xo kenê pirê awi. Rojê badê dihîri her û deve bindê dara vilayêr de biyê mêl. Çoşmedê îneyî ra vengê însanan yeno. Deve sereyê xo hewadano ewnîyno a kişt ra. Ewneno ki yew karwan ameyo îneyî ser.  
Doşê herî beno û vano.
- Vengê xo meveji wa karwan ma nêvîno.
Karwan barê heywananê xo ronêno erd û heywananê xo veradanê îneyî ser. Heywanî îneyî ra awi şimenê. Wayîrê karwanî û embazê ci çoşmedê îneyî de bindê dara gozêr de roşenê. Palanê (tevreyê ) xo akenê û şamîya xo ronenê xo ver û dest bi werdeni kenê. Deve û her dûrî ra ewnênê karwanî ra.  
Deve doşê herî beno û herî rê vano:
- Hero delal hesê xo meki û mêl bi. Heta ki no karwan tîya ra şino.  
Her demeyê bêsewt vindeno. Labelê her bi hereyda xo ya nê vindeno. Doşe deveyî beno û deveyî rê vano:
- Deveyo bira. Ganê min o çiyê wazeno.  
Deve vano:
- Vaj kekê min o ezîz. Xeyr o boka. Ganê to yo çi çî wazeno. Vaji mi rê hele...  
4 / 6
Her cadê xo de nêvindeno. Finê ver a cêr finê ver a cor remeno û wexto ke remeno zîrtikî zî çekeno. Xeylê no halê ci berdevam keno. Dima her yeno deveyî het û vano.
- E zana tîyê biqehrîyê mi ra labrê ganê mi qayilo ki ez de hîrê finî bizira. Ez a xo nêşena tepêşa. Gerek ez de hîrê finî bizira û zerrîya xo rehat kera.
Deve waştena herî ser ra zaf şaş maneno. Hendê çend deqîqeyî dima deve doşê herî beno û herîrê vano:
- Hero hero to xo şaş kerdo. Şaş bîyaye yo erd ra kaş bîyaye yo. Kes beno fahş dima Homa kesî keno şaş. Ma aqilê to to sere de nîyo. Tiyê nêvînenê karwan hewna nêşîyo. Wexto ki ti bizirê vengê to do şiro karwanî. Wayîrê karwanî çend karwankaranê xo ya ê do bêrê û ma tepêşê. Dima do sebo? Ez to rê vaja. Ê do barê heywananê xo paştîda ma sernê. Ê do karo giran ma rê bidê kerdeni. Fina dirbetê bêdermanî ê do ganê ma de abîyê. Ma do veyşan û teyşan bimanê. Yew şewi ma do bêhewn bimanê. Heyranê to bena. Xo tepêşi wayîrê nefstê xo bi. Gamna karwan werişti û şi ti dima çend wazenê biziri. Ez do zî toya bibêlna. Neki finê û difinî. Ti wazenê heta şewra biziri.  
Her cadê xo de nêşeno vindero. Ge ata ge nata remeno û zîrtikî çekeno. Hereya herî tepişta finê. Her yeno deveyî verdi vindeno û vano:
- Nê willi aht bo ke se beno wa bibo ez do bizira. Ez nêşena xo tepêşa.
Deve se vano û se nêvano her qebûl nêkeno. Çareyê deveyî teqeno. Teselîya deveyî herî ra kewna. Deve doşê herî beno û vano:
- Hero hero madem tîyê bizirê bizanibi ki çi çî bêro ma sere sebebê ci tîyê.
Dima deve şino bindê yew dara qiznawandi mêl beno. Deve xo zerrî ra bêsewt vano:
- Zek verêna vato " Her mebi" çîyêndo wina yo.  
Her çend zîrtikî dano xo û bi vengo pêt a heta edizyeno zireno. Zirayişe herî zek qedyena her bê qewet maneno û deveyî kişta mêl beno. Kişta bîn de sewtê ziryayişê herî kewno goştê karwankaran. Wayîrê karwanî bindê darda gozêr ra werzeno pay. Doşê merdimanê xo beno û qîreno.
- Şima zî aşnawit vengê ziryayişê herî? Hele werzê ma biewnê no vengê herî yo kotî ra yeno. Belkî bê wayîro. Ma ci tepêşê û belkî nafê ci bireso ma.  
Karwankaran mîyan ra çend teneyî merdimî werzenê pay. Yewê ci de hîrê resenî çekeno xo paştî û kewnê rayi. Di hîrêseyî gamî ray şinê nê şinê yew camerd qîreno.
5 / 6
- Bêrê ha bêrê . Ve ra vengdê mi bêrê. Hero tîyadi û yew deve zî ci het esto.
Wayîrê karwanî û karwankarê bînî vazdenê vengê embazdê xo. Resenê embazdê xo het. Çi bivînê. Yew her û yew deve. Zaf kêfweş benê. Her û deve zek beslî bê. Her karwankaran senîn vîneno verzeno payi û ver a vakûr remeno. Deve cadê xo ra nê werzeno. Deve zano çend biremo fayde nêkeno û Însanê ci tepêşê. Karwankarî kewnê herî dîm û resenê herî. - hîrê pay danê kulemekan û mildê herî ro. Resen kenê ci mil û anê deveyî het. Dima deveyî zey herîy a resen a girêdanê û yenê îneyî het. Kêfê wayîrdê karwanî zaf beno weş. Vengo pêta vano.
- "Kor wazeno yew çim Homa dano di çimî".  
Hema ecele ecele barê heywanê ki êdizyayê danê paştîda her û deveyî û kewnê rayi. Herê ma qewetê ci cado. Rewna ra kar nêkerdo. Vernî de her, ey dima deveyê karwanan ray gêno. Rayênda serbicor vijêna ci ver. Her bê teqet maneno û bindê barî de guneno erd ro. Karwan vindeno. Karwankarî yenê herî het. Se kenê nêkenê her nêşeno werzo payi. Karwankaran mîyan ra yew camerd vano:
- Mî rê ki ma ney herî tîya de veradê. No do ma rê bibo bar.
Wayîrê karwanî finê ewnêno herî ra û vano:
- Nê. No her zaf rind o. Herî rewna ra kar nêkerdo. Qandê coy barî bin de mendi. Ma do herî tewrdê barê cîya paştîda deveyî sernê.  
Karwankarî xeylê zahmeta herî nanê deveyî ser û fina kewnê rayi. Serbicoreya rayi qedêna û rayi bena serbicêr. Deve finê milê xo tadeno ewnêno herî ra. Keyfê herî weş aseno. Deve bi vengêno pêt a vano.
- Hero hero kêfê to senîn o.  
Her vengêno şermok a vano:  
- La wili ez zana ti zaf mi ra qehrîyayê. Ez zaf poşman a. Ez to rê bîya bar. Birayê min o roja teng û hera. Ti qusurê mi mebewnî. Ti mi ef ki. Ti mi bidi xatirdê embazeyda ma.
Deve huweno. Bî qehra vano:
- Waa! Ez to bida xatirdê embazey û ez to efkera e?
- Hero hero. Wexto ke to va ez do bizira mi to rê va çiçî. Yeno to vîrî. Bew mi to rê se va o amê ma sere. Biewnî karwankaran ma tepiştî. Resen kerd ma qir. Barê heywanandê xo na ma
6 / 6
paştî ser. Ney qîm nê kerd tewrdê bardê to ya ti zî nay paştîda mi seri. Ma ney ezabî Homa qebûl keno.  
Her keno qiseyî bikero deve nêveradano her qiseyî bikero. Deve qiseyî kerdena xo berdevam keno û vano:
-Nika ma yê ver a cêr şinê. Ti zane ez zî kena to ra çîyên biwaza.
Her bi vengêno sist û şermok vano:  
-  Qeday Ellay to bigîra. Vaji birayê min o bedew. Ganê to yo çiçî wazeno?  
Deve bi vengêno qehrin û hêrsin vano:
- Nika ganê mi wazeno na rayda serbicêri de çend tîzikî çekera.
Herî fehm kerd çi çîyo bêro ci sere. Herî sewto pêta vat:  
-  Heyran û qurbanê Homadê to bena. Dest û linganê to maçî kena. Kutikî de wena nan û lete. Kêberdê to ver o bena suxrekar. Ti nê serbicêrî de tîzikî çekerê ez do paştîya to ra biguna erd ro. Ez do biba lete lete. To ra zaf reca kena. Tîzikî meçeki.  
Deveyî fina milê xo hewada ver a cor û vat:  
- Hero hero. Di keyfî pê ser o nêbenê. Ti hem biziri keyf biki. Hem geyrayişê xo paştîda mi sero biki û keyf biki. Di keyfî pê ser o nêbenê. Kes o yew keyfî ra fek verado.
Heyran û qurbanêy herî berdewam kerd û hewna herî qiseyê xo nêqedînayî bî deve rema û tîzikî dayî xo. Her guna erd ro û bi lete lete.Her bi herey a xo ya merd û deve zî vat ke;
- Hero Hero! Biewnî kes her bo o ke palik pirado bol o.  

28.04.2024